Adres:
Skarżysko-Kamienna
„Subit jest nazwą handlową lepiku asfaltowego przeznaczonego do przyklejania na zimno deszczułek podłogowych, drewnianych w budownictwie ogólnym. Producentem subitu był Zakład Chemii Budowlanej Zjednoczonych Zespołów Gospodarczych INCO-Veritas, ul. Faradaya 1, 03-233 Warszawa. Stosowany był w budownictwie w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.
Subit był masą składającą się z asfaltów, wypełniaczy w postaci mączki lub włókien, plastyfikatorów i rozpuszczalników i nie zawierał w swoim składzie produktów smołowych. Norma PN-B-24624:1971 Lepik asfaltowy do posadzki deszczułkowej, obowiązująca w zakresie produkcji i obrotu od dnia 1 stycznia 1972 r., nie dopuszczała (pkt 1.3 normy) stosowania w produkcji lepiku ˝smół węglowych, paków i lekkich olejów z destylacji smoły powęglowej˝. Ponadto zgodnie z tą normą (pkt 3.1 normy) wyrób wymagał oceny higienicznej w zakresie możliwości stosowania w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi, dokonanej przez Państwowy Zakład Higieny lub Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej dla danej receptury lub technologii.
W latach osiemdziesiątych ZZG INCO produkowały lepik asfaltowy o nazwie handlowej Subit 83. Wyrób posiadał ocenę higieniczną Państwowego Zakładu Higieny, dopuszczającą jego stosowanie w budownictwie, pod warunkiem przestrzegania oddania pomieszczeń do użytkowania po okresie minimum 4 tygodni od zastosowania. Ograniczenie to wynikało z faktu, że zastosowanie subitu do przyklejenia parkietu powodowało występowanie przemijającego zanieczyszczenia powietrza węglowodorami aromatycznymi i alifatycznymi pochodzącymi z rozpuszczalnika (benzyna do lakierów C).
Z badań przeprowadzonych w latach osiemdziesiątych przez Instytut Techniki Budowlanej wynika, że odparowywanie rozpuszczalnika i wynikające stąd zanieczyszczenie mogło utrzymywać się w pomieszczeniach przez okres kilku miesięcy.
W latach dziewięćdziesiątych producent wprowadził na rynek nowy produkt o nazwie Subit 91, będący mieszaniną asfaltów przemysłowych i rozpuszczalnika parafinowego. Zastosowanie rozpuszczalnika parafinowego stanowiącego mieszaninę węglowodorów alifatycznych pozwoliło wyeliminować zanieczyszczenie powietrza w pomieszczeniach węglowodorami aromatycznymi oraz, ze względu na większą lotność węglowodorów alifatycznych, skrócić czas odparowywania rozpuszczalnika.
Znak towarowy Subit – lepik asfaltowy do parkietu został zarejestrowany przez producenta we wrześniu 1992 r.
Subit 91 posiadał ocenę higieniczną Państwowego Zakładu Higieny nr 285/B-265/91 z dnia 22 maja 1991 r. oraz świadectwo nr Og-248/92 dopuszczające wyrób do stosowania w budownictwie, wydane przez Instytut Techniki Budowlanej we wrześniu 1992 r. (ważne do 31 grudnia 1994 r.), oraz świadectwo dopuszczenia do stosowania w budownictwie nr 1063/94, wydane w grudniu 1994 r. (data ważności 31 grudnia 1999 r.). Zgodnie z oceną higieniczną pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi po zastosowaniu lepiku posadzkowego subit 91 mogły być oddane do użytku po zaniku specyficznego zapachu, czyli po upływie około miesiąca.
Świadectwa dopuszczenia do stosowania w budownictwie wydawane były na podstawie postępowania akceptacyjnego dokonywanego w Instytucie Techniki Budowlanej w trybie określonym rozporządzeniem ministra budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych z dnia 25 kwietnia 1975 r. w sprawie dopuszczania do stosowania w budownictwie nowych materiałów oraz nowych metod wykonywania robót budowlanych (Dz. U. PRL z 1975 r. Nr 14, poz. 82 i Dz. U. RP z 1991 r. Nr 26, poz. 109). Integralną częścią postępowania akceptacyjnego było przedstawienie przez wnioskodawcę oceny higienicznej wyrobu dokonanej przez Państwowy Zakład Higieny w Warszawie.
Ewentualne stosowanie lepików smołowych do przyklejania posadzki deszczułkowej może dotyczyć lat 1948-1965, w czasie obowiązywania normy PN-B-624:1948 Lepik do posadzki deszczułkowej (klepkowej). Norma ta została wycofana w roku 1965 i zastąpiona normą PN-B-24624:1964 Lepik asfaltowy do posadzki deszczułkowej. W okresie tym nie prowadzono oceny wyrobów stosowanych w budownictwie pod względem higienicznym.
Aktualnie zastosowanie tego typu produktów wewnątrz budynków jest niedopuszczalne na mocy zarządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 12 marca 1996 r. w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (M.P. Nr 19, poz. 231), gdyż może stanowić zagrożenie dla zdrowia przebywających w nich ludzi.
Produkty pochodzące z przeróbki węgla mogą powodować uciążliwą emisję szkodliwych związków organicznych do powietrza wewnętrznego pomieszczeń. Pomimo że poziom emisji tych związków zazwyczaj maleje podczas użytkowania lokalu (zwłaszcza przy wydajnej wymianie powietrza w mieszkaniach/posesjach), w przypadku stwierdzenia ich obecności należy bezwzględnie usunąć z pomieszczeń cały materiał pochodzący z przeróbki węgla (smoły, lepiki), usunąć niektóre elementy posadzek i materiałów budowlanych zanieczyszczonych ww. substancją smolistą i wykonać adekwatne prace remontowe zgodnie ze sztuką budowlaną.
Na skutek zgłaszanych przez mieszkańców skarg w latach osiemdziesiątych, ponieważ nie było nie tylko kryteriów oceny jakości powietrza, ale i także odpowiednich czułych metod badawczych umożliwiających wykonanie badań analizy jakościowej i ilościowej zanieczyszczonego powietrza, podejmowane były prace w ośrodkach badawczych w Polsce, m.in. PZH, ITB, celem ustalenia pierwszych przepisów określających wymagania dokonywanej oceny higienicznej wyrobu budowlanego. Skutkiem powyższego był m.in. zakaz stosowania w materiałach budowlanych, wewnątrz budynków, produktów pochodzących z przeróbki węgla, tj. smoły i lepiku. Zakaz obowiązuje od 23 czerwca 1996 r. do chwili obecnej i związany jest z regulacjami zawartymi w zarządzeniu ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 12 marca 1996 r. w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi. Zarządzenie zawiera załącznik nr 2 – wykaz substancji chemicznych i ich mieszanin, których zawartości w materiałach budowlanych podlegają szczególnym ograniczeniom. W myśl powyższego w poz. 15 załącznika nr 2 niedopuszczalne jest stosowanie wewnątrz budynków produktów pochodzących z przeróbki węgla (smoła, lepiki) – przepis obowiązuje od dnia wejścia w życie zarządzenia jw.
Zakład Higieny Środowiska Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny (NIZP-PZH) wydaje oceny higieniczne na szereg rodzajów materiałów budowlanych, dokonując oceny poziomu szkodliwości danych wyrobów na podstawie ich składu chemicznego i niezbędnych wyników badań – w zależności od ich przeznaczenia (zastosowanie wewnątrz budynków/na zewnątrz budynków). Tego typu substancje jak produkty pochodzące z przeróbki węgla są zawsze negatywnie oceniane w przypadku zastosowań wewnętrznych. Zakład Higieny Środowiska NIZP-PZH nie prowadził do tej pory badań pozwalających na ocenę skali zjawiska występowania produktów pochodzących z przeróbki węgla w pomieszczeniach mieszkalnych, oświatowo-wychowawczych i służby zdrowia. Zakład Higieny Środowiska NIZP-PZH w kilku sprawach dotyczących konieczności potwierdzenia obecności tego typu substancji w pomieszczeniach mieszkalnych wydawał opinie na wniosek osób prywatnych i instytucji państwowych (w tym sądów).
Nie prowadzono monitoringu zachorowalności na raka osób, które miały styczność z substancjami pochodzącymi z przeróbki węgla.
Występowanie obcego, swoistego zapachu chemicznego w mieszkaniach w opinii Zakładu Higieny Środowiska NIZP-PZH może być wstępnym czynnikiem wskazującym, że w wyniku rozszczelnienia się paneli/parkietów następuje emisja szkodliwych związków organicznych do powietrza pomieszczeń wewnętrznych. W momencie stwierdzenia występowania substancji pochodzących z przeróbki węgla wewnątrz pomieszczeń mieszkalnych Zakład Higieny Środowiska NIZP-PZH zaleca przeprowadzenie remontu podłóg zgodnie ze wskazówkami zalecanymi przez Instytut Techniki Budowlanej.
Obowiązek usunięcia skutków zastosowania subitu w obiektach jw. powinien ciążyć na zarządcy, właścicielu lub administratorze budynku i w tych sprawach może wydać decyzję nakazującą właściwy inspektor sanitarny, współpracując w tym zakresie z nadzorem budowlanym.
Zarówno Zakład Higieny Środowiska NIZP-PZH, jak również Główny Inspektorat Sanitarny nie posiadają wiedzy na temat prowadzenia przez Światową Organizację Zdrowia działalności w zakresie eliminowania produktów zawierających substancje pochodzące z przeróbki węgla wewnątrz budynków.
Niezależnie od powyższego warto nadmienić, iż aktualnie obowiązują w Unii Europejskiej przepisy w zakresie chemikaliów i dotyczą spełnienia określonych wymogów przez wprowadzających te chemikalia do obrotu, czyli przez producentów, importerów i dalszych użytkowników. Jest to rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1907/2006 z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG i 2000/21/WE (Dz. U. L 136 z 29.05.2007 r.), które weszło w życie w dniu 1 czerwca 2007 r., jednakowo we wszystkich krajach UE. Załącznik XVII ww. rozporządzenia REACH określa aktualne ograniczenia dotyczące produkcji, wprowadzania do obrotu i stosowania niektórych niebezpiecznych mieszanin i wyrobów. Jednakże rozporządzenie REACH nie określa substancji ani konkretnego wyrobu (subit) wykorzystywanych w budownictwie i ich szkodliwości dla zdrowia w postaci smoły węglowej (subit)”.
Zakres wykonywania zadań i obowiązków wynikających z rozporządzenia (WE) REACH określa w Polsce ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. Nr 63, poz. 322), zgodnie z którą organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej pełnią rolę służb nadzoru.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Cezary Rzemek
Warszawa, dnia 1 sierpnia 2012 r.
